Misteriozna sudbina biste kralja Petra I u Bačkoj Topoli

Kralj Petar I Karađorđević je značajna ličnost u istoriji nekadašnje južnoslovenske države. U narodu je bio poznat kao ,,čika Pera“, ,,ujedinitelj“ i ,,oslobodilac“. Delom je i njegovom zaslugom na teritoriji tadašnje Vojvodine izvršena agrarna reforma i kolonizacija srpskog stanovništva, pretežno poreklom iz zapadnih krajeva novonastale države i od srpske emigracije koja je dobrovoljno učestvovala u Velikom ratu. Cilj agrarne reforme bio je da se likvidiraju krupni posedi i feudalni odnosi te da se dodeli zemlja dobrovoljcima kojima je obećano da će nakon rata dobiti 8 jutara zemlje. Ovim činom učinjen je i ustupak seljacima koji su mogli dobiti u zakup veće površine obradivog zemljišta. Dobrovoljci su  u Vojvodini dobijali od 3 do 5 ha na poklon u znak zahvalnosti od strane države. Zemiljište koje je bilo u vlasništvu Habzburške dinastije ili ga je neko dobio na poklon od nje je ekspropisano bez naknade. Takođe su oduzeti svi posedi veći od 100 jutara uz plaćanje odštete.

Velik broj tih dobrovoljaca naselio je prostor današnje opštine Bačka Topola. Od dobrovoljačkih naselja su formirani Tomislavci, Gornja Rogatica, Sokolac, Karađorđevo. Oni su poreklom bili pretežno iz Like, Dalmacije, Hercegovine, sa Korduna i Banije. Njihov dolazak poboljšao je demografsku sliku tadašnje Bačke ali je i išlo u prilog politici države koja je želela da poveća procenat sprskog stanovništva u ovim oblastima. S obzirom da je Petar I Karađorđević bio prvi vladar nove države i svakako simbol novopridošlog dobrovoljačkog stanovništva kraljevine SHS, 1926. je u Bačkoj Topoli pokrenuta inicijativa da mu se podigne spomenik. U martu te godine se u lokalnim novinama navodi da se izdvaja 4.500 dinara za postavljane kipa Kralja Petra. Spomenik u vidu monumentalnog poprsja od bronze je delo beogradskog vajara Frana Menegelo Dinčića (1900-1986) i postavljen je ispred Gradske kuće na trgu. Isti vajar je napravio i spomenike kralju Aleksandru i kralju Petru u Horgošu. Spomenik je zajedno sa spomenikom Svetom trojstvu ukrašavao trg sve do aprila 1941. i početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji kada je nestao, dok je drugi spomenik uklonjen nakon rata.

12. aprila 1941. u Bačku Topolu su umarširale mađarske jedinice i uspostavile novu upravu. Spomenik je prema sećanjima tadašnjih meštana preliven smolom a dan kasnije je uklonjen. S obzirom na veličinu spomenika i politiku tadašnje okupatorske vlasti on je najverovatnije planski odstranjen. Od tog trenutka se javlja više verzija sudbine ovog spomenika kulture. Prema svedočenjima i nagađanjima on je zakopan negde na području gradskog parka (u blizini današnjeg stadiona) dok druga verzija kaže da ga je neko od stanovnika sakrio na svom tavanu. Treća verzija priče kaže da je spomenik pretopljen van Bačke Topole. Poslednja i četvrta po redu varijanta iznosi da je bio bačen u dvorište jevrejske bogomolje i da je nakon rata 1947. odvežen po nalogu odbora za nacionalno blago. Verovatnoća da će spomenik biti pronađen je izuzetno minimalna.

Ponovono postaljvanje spomenika bio bi lep primer poštovanja multietničnosti opštine Bačka Topola jer deo njenog stanovništva vodi poreklo od dobrovoljaca koji su u Velikom ratu ratovali pod parolom ,,za kralja i otadžbinu“ i nosili ćirilično slovo P na kapama kao simbol tadašnjeg monarha Petra I Karađorđevića. Trenutno postoji inicijativa o ponovonom postavljanju prvog vladara ujedinjene jugoslovenske države.

Mr Vanja Uzelac

Spomenik Kralju Petru I postavljen 1926. ispred Gradske kuće. Natpis na spomeniku ,,Petar I Veliki kralj oslobodliac 1844-1921. Blagodarno potomstvo. Podignuto 3.15.1926“

Fotografije je iz kolekcije fotografske radnje GY. Fenyvesy.

 

 

 

 

Izvori:

Monografija Bačke Topole 1750-1945

Branko Petranović, Istorija Jugoslavije 1918-1978

Pal Červenak-Nađ Tibor, Bačkotopolski kipovi i spomen-ploče

https://graditeljins.wordpress.com/2015/09/06/javni-spomenici-u-vojvodini-druga-polovina-xix-prva-polovina-xx-veka/#_ftn25

http://www.poreklo.rs/2014/02/19/doseljavanje-naroda-u-vojvodinu/